Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Ahbaplık, topluluk ortamında insanların hakikaten elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları gerektiğini gösterir. Ahbaplık, namına uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Hak değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene vazetmek, maşeri hayatın gerçekleşmesini sahip olmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin katsına ikrar edilmesi ve uyulması müstelzim, katiyen rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle topluluk ortamında insanların idare ve davranışlarının haklar kurallarına uymaması, her saat mümkündür. “İşte haklar, âdemoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir düzen, bir bütündür.” İnsan-âdemoğlu, âdemoğlu-natür ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Ahbaplık, beşeriyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşırı düşünce ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, natür ve insanlar olarak tamlayan içtihatlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini sahip olmak maksadıyla konulan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın hepsidür. Daha yaygın bir tanılamamıyla haklar, adalete yönelmiş maşeri evetşamma düzenidir. Ahbaplık Lafız Fehvaı Ahbaplık kelimesi Arapça “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğheybetli “beddua’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na nazaran haklar kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım gücünü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” demeı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk demeında da kullanılır. Yöntem Fehvaı Ahbaplık dönemden döneme değişmiş olduğu kucakin hala doyurucu bir tanılamam binalamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak haklar, kendi ortamında zemin olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bap saha kısmına Özel Ahbaplık, eşhas ile mevki veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna ivaz Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun kellelıca madun dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları âdemoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun porte yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nazir nitelikteki bilcümle durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Ahbaplık sahaında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Ahbaplık düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yapmış oldurımlar gene haklar düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları hapsetmek kucakin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve nakit cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kelepir metres; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kadar değişik haklar dallarında değişik yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile müntesip çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya siyasi içtihatleri haklar biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan haklar, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş maşeri bir evetşamma düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun maşeri hayatı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik ortamında bir arada evetşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kılgın Yarar (Içtimai İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun uygulamalı amacını, maşeri gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk ortamında canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın binasından kaynaklanan gereksinimlerinı katlamaya çalışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir haklar düzeni hayatın zemin gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanın saf binasına ve bundan gelecek gelen ihtiyaçlarına mutabık başlamak zorundadır. Ahbaplık önemli ölçübile, konuşu gerçeklere bile sınırlanmışdır; konuşu gereksinimlara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Hak Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir aranjman şeşna aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak doğruluk kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla hak, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü değişik anlamda kullanılır. Hak esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet demeında şahsi bir özelliği deyimler. Nefer her saat haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni vermek uğrunda sakır sakır ve bileğemekmez bir çaba gösterir. İşte bu idare ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile müntesip oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak kavramı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği bağ biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte haklar sahaında hukuki porte olarak sav konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü haklar, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer kucakindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini kucakeren kurallar bilcümleü olarak haklar, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve giymek yerinde bulunmuş olduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan haklar ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün haklar sistemine ve sistemlerine egemen mevcut, nesnel ve salt bir porte niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini kucakerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister bulunan düzeni kollamak, gerekse onu bileğemektirmeyi meşrulaştırmak kucakin her saat adalete kellevurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta katmıza müesses haklar düzenlerinin birincil örneği, olması müstelzim haklar demeında haklar idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, bulunan haklar düzenlerinin namına mutabık olup olmadığı açısından bir porte ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun görüntülemek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve aksi katlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon abra ortamında olduklarında, adil bir haklar düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak bütün haklar normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak haklar, hem adaleti gerçekleştirecek, hem maşeri evetşamma uyacak, hem bile bu maşeri hayatın amerikan barış ortamında sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çalışacaktır.